Grétar Þorsteinsson, fyrrverandi formaður Trésmiðafélags Reykjavíkur og forseti ASÍ, segist njóta þess að geta enn verið virkur í félagsstarfinu innan Byggiðnar.

Viðtalið birtist fyrst í Afmælisblaði Byggiðnar

„Viðfangsefnið í stéttarfélagsbaráttu hefur alltaf verið það sama, að tryggja félagsmönnum viðunandi lífskjör. Svo fer það eftir umhverfi og aðstæðum á hverjum tíma hverjar áherslurnar eru en í grunninn er þetta alltaf sama verkefnið. Ég var formaður í Trésmiðafélagi Reykjavíkur frá 1978 til 1997 og í lok minnar formannstíðar var farið að fjölga málum sem tengdust erlendum starfsmönnum hjá byggingarfyrirtækjum; launasvindli, slæmum aðbúnaði og svo framvegis. Sömu mál og í dag eru stórvandamál, ekki bara í byggingariðnaðinum heldur á íslenskum vinnumarkaði í heild,“ segir Grétar Þorsteinsson, sem var formaður Trésmiðafélags Reykjavíkur um 19 ára skeið og síðar forseti ASÍ í rúm 12 ár.

Úr húsasmíðunum í félagsmálin

Grétar er lærður húsasmiður og starfaði sem slíkur allt þar til hann fór af fullum krafti í félagsstarfið sem formaður Trésmiðafélags Reykjavíkur árið 1978 en árin þar á undan hafði hann verið mjög virkur í félagsstarfinu, setið í trúnaðarmannaráði, nefndum og stjórn og verið varaformaður félagsins um skeið áður en hann tók við formennskunni. Grétar segir ólíku saman að jafna í byggingartækni nútímans og verklagi við húsasmíðar á þeim árum sem hann starfaði í faginu. „Ég get bara nefnt uppsláttarvinnu og mótatæknina sem dæmi um þessar miklu breytingar í iðngreininni fyrir byggingamenn,“ segir hann.

Vaxtastigið óboðlegt

Þótt Grétar sé fyrir mörgum árum hættur í launuðum störfum í félagsmálum launafólks tekur hann enn þátt í  félagsstarfinu hjá Byggiðn og segir það gefa sér mikið. Grétar situr í nefndum á vegum félagsins og í trúnaðarmannaráði svo að því fer fjarri að hann sé sestur í helgan stein. Hann segist prýðilega sáttur við stöðu félagsins og segir Byggiðn bjóða sér og öðrum í hópi eldri félagsmanna marga áhugaverða viðburði árið um kring; fræðslufundi, ferðalög og ýmiss konar skemmtanir. Í þessu starfi hittast gamlir vinnufélagar og fólk sem hefur átt samleið á vinnumarkaðinum áður fyrr. Samskiptin segir Grétar að séu dýrmæt.

Grétar er fljótur til svars þegar hann er spurður hver hann telji vera stærstu baráttuefni byggingamanna í dag.

„Á vettvangi Trésmiðafélags Reykjavíkur og í Alþýðusambandinu á sínum tíma vorum við að glíma við óðaverðbólgu og ofurvexti, nákvæmlega eins og í dag. Mér er alveg óskiljanlegt hvernig það hefur mátt gerast að við erum alltaf langt frá nágrannaþjóðunum hvað þessa þætti varðar. Þetta eru auðvitað ekki bara knýjandi úrlausnarefni fyrir byggingamenn heldur allt launafólk. Afleiðing af þessu er að við greiðum andvirði okkar húsnæðis nokkrum sinnum á lánstímanum meðan félagar okkar í nágrannalöndunum greiða sitt húsnæði einu sinni. Þetta hefur haft gríðarlega neikvæð áhrif á kjör fólks í gegnum tíðina en þó hafa komið inn í milli tímabil þar sem verðbólga og vextir hafa verið ásættanleg. Þau hafa verið alltof sjaldan og varað alltof stutt. En það er engin spurning að verðbólga og ofurvextir valda gífurlegri tilfærslu á eignum fólks og þetta er að mínu mati stóra meinsemdin í samfélaginu. Þetta er óboðlegt,“ segir Grétar af þunga og viðurkennir að hugur hans sé gjarnan við þessi brýnu málefni launafólksins.

„Ég hef enn brennandi áhuga á þessum málum enda snýr þessi kjarabarátta líka að okkur sem komin erum út af vinnumarkaði. Það þarf líka að sinna kjörum lífeyrisþega,“ bætir hann við.

Ekkert kemur í staðinn fyrir mannleg samskipti

Talið berst aftur að félagsstarfi í nútímanum og hvernig tölvutæknin og samskipti fólks hafi breyst. Grétar segir kynni fólks, samskipti og samvinnu lykilatriði í öllu félagsstarfi og það eigi ekki síst við um stéttarfélögin.

„Því miður finnst mér mannlegu samskiptin of mikið á undanhaldi í samfélaginu almennt og einhvern veginn er eins og við höfum ekki alveg náð jafnvægi í samskiptum okkar eftir að tölvutæknin kom til sögunnar. En það er engin spurning að fyrir stéttarfélagsstarfið hafa mannleg samskipti alltaf verið grundvallaratriði og eru það enn. Það kemur ekkert í staðinn fyrir að mæta á fundi, horfast í augu við sessunautinn og skiptast á skoðunum. Slíkt skilar miklu meiru en að fylgjast með fundum í gegnum tölvuskjá frá eldhúsborðinu heima.“

Trésmiðirnir á forsetastóli ASÍ

Hvað þekktastur er Grétar í íslensku samfélagi fyrir störf sín sem forseti Alþýðusambands Íslands en þeirri stöðu gegndi hann í rúm 12 ár og hætti á haustþingi árið 2008 þegar efnahagshrunið var að skella á af fullum þunga.

„Vitanlega er efnahagshrunið stærsti atburðurinn á forsetatíma mínum en þegar ég horfi til baka yfir þessi ár þá er ég tiltölulega sáttur. Í minningunni standa upp úr samskiptin við frábæra félaga í verkalýðshreyfingunni. Það voru sannarlega átök við viðsemjendur og margir kjarasamningar gerðir því þarna var lítið um langtímasamninga á vinnumarkaði. Auðvitað var oft orrahríð og maður gat verið pirraður en í það heila tekið voru samskipti fólks í kjaradeilum farsæl. Auðvitað vildi maður ná lengra en svona er eðli samninga. Þeir eru málamiðlanir og aldrei hægt að ná öllu fram,“ segir Grétar og hlær við þegar hann er spurður hvort hann kunni skýringu á því hvers vegna trésmiðir hafi í þrígang á undanförnum áratugum gegnt stöðu forseta ASÍ. „Við trésmiðirnir virðumst vera nothæfir í þetta. Ég tók á sínum tíma við af Benedikt Davíðssyni sem líka kom úr röðum trésmiða og núna er Finnbjörn Hermannsson, fyrrverandi formaður Byggiðnar, í þessu embætti. En alla vega er það áhugaverð staðreynd að frá þjóðarsáttinni frægu árið 1992 hafa trésmiðir verið á forsetastóli ASÍ um það bil helming tímans.“